Het is de week van de werkstress. Voor de vijfde keer alweer, eerste lustrum. Toch zou ik niet per se zeggen dat het tijd is voor een feestje, want werkstress-gerelateerd verzuim blijkt nog steeds stijgende.

Economische crisis

Is het toeval dat werkstress-gerelateerd verzuim een vlucht heeft genomen, ongeveer vanaf de economische crisis? Dat was namelijk wel het moment dat veel bedrijven zich focusten op het rationaliseren van de bedrijfsvoering. Met efficiëntie als de heilige graal. Dus snoeien in de kosten, optimaliseren van de processen. Managementlagen wegsnijden, afdelingen sluiten. Fuseren. Reorganiseren. Meer werk doen met minder mensen.

Ik weet niet hoe het met jou zit, maar het zijn niet per se zaken waar ik als werknemer en als mens erg gelukkig van ben geworden. Nog steeds niet. Het is zelfs een van de redenen geweest waarom ik ben overgestapt van loondienst naar zelfstandig ondernemerschap. Het verdwijnen van de menselijke maat. Als werknemer was ik verworden tot 0,8 FTE. Handjes die 32 uur per week inzetbaar waren. Nou ja, samen met mijn hoofd dan. Maar de mens die aan dat hoofd en die handjes vast zat?

Piep-systeem

Aandacht voor de mens achter de werknemer was in die tijd een uitzondering. Een luxe, misschien zelfs wel. De focus lag op productiviteit. Welke bijdrage lever jij met je werk aan het bedrijfsresultaat? De mens als productiemiddel. Zoveel mogelijk output tegen zo laag mogelijke kosten. En als er dan iets aan de hand was, dan was dat vooral lastig. Verstoring van de processen. Mijn manager hanteerde, zoals veel van zijn vakgenoten het piep-systeem: eerst een paar keer laten piepen, kijken of het vanzelf weggaat. En als er dan een keer of 3-4 gepiept is, vooruit dan moeten we er toch maar eens naar kijken.

Aandacht

Die houding was vrij karakteristiek voor de opvatting van management in die tijd. Een opvatting die helaas nog steeds op veel plekken terug te zien is. Als manager manage je een afdeling. Je bent vooral druk met allerlei dingen regelen, overleggen met andere belangrijke mensen, klanten binnenhalen ligt misschien ook nog op je bordje. En de medewerkers? Ik ken teveel mensen die soms 14 dagen moeten wachten voordat hun manager een gaatje voor ze in de agenda heeft. Werknemers moeten vaak vechten voor de aandacht van hun leidinggevende.

Ik merk dat het bij aandacht heel vaak een geval is van penny wise pound foolish. Gesprekken worden ergens tussen gepropt. Vaak ligt de telefoon nog op tafel. Het moet immers efficiënt. Maar welke boodschap geef je daarmee (onbewust) aan je mensen? Dat er altijd andere dingen belangrijker (kunnen) zijn dan de aandacht voor hen. Je hebt het gesprekje misschien efficiënt afgehandeld, maar intussen is de onderlinge relatie aan het uithollen. Waardoor je als manager niet meer goed in de gaten hebt hoe het écht met je mensen gaat.

Verrassend verzuim

En als een medewerker dan “ineens omvalt”, heerst er verbazing alom in het management. Behalve bij de collega’s, die het vaak mijlenver zagen aankomen. Want in de wandelgangen wordt er genoeg geklaagd over de onbereikbare manager en iedereen snapt het helemaal. En als er iemand dieper in de verzuimhistorie duikt, dan was diegene trouwens best vaak ziek het afgelopen jaar. Griepje hier, hoofdpijn daar, dagje misselijk. Allemaal van die vage dingen, die los van elkaar niet alarmerend zijn.

Het grote geheel zien

En ik denk dat daar de crux zit. De span of control van de meeste managers is zoetjes aan steeds groter geworden. Ook weer efficiëntie. Kun je mooi snijden in managementlagen, dat willen we toch graag? Maar omdat de manager vooral ook heel veel andere taken op zijn of haar bordje heeft, is er domweg niet voldoende tijd beschikbaar om alle puzzelstukjes op de juiste plek te leggen. We worden geleid door de waan van de dag waarin een griepje een griepje is. Lastig. Maar gelukkig na een paar dagen weer voorbij. En dan krijg je -als dat al ingeregeld is- wel een signaal van hr of arbodienst dat dit wel het derde griepje in korte tijd was. Dus tijd voor een frequent-verzuimgesprek. Oi. Lastig. Maar hoe kun je dan ooit het grotere geheel zien? Waardoor je signalen op waarde kunt schatten en kunt voorkomen dat je onplezierig verrast wordt.

Het systeem

Moeten we dan maar collectief boos worden op onze managers? Ik vrees dat de meeste managers zelf ook zo’n manager hebben. De managers trainen in het voeren van (verzuim)gesprekken? Prima idee, veel managers hebben daar nog steeds weinig kennis van. Lost dit het op? Ik vrees van niet. Want deze managers functioneren in een systeem waarin medewerkers worden gezien als productiemiddelen die door managers gemanaged moeten worden. Een systeem dat wordt gestuurd door efficiëntie. Waarin managers een hele stapel taken op hun bordje hebben, waarin zorg en aandacht voor hun mensen er maar eentje van is.

Zelfsturing, employee experience en andere fratsen

Wil je écht iets veranderen, dan moet het systeem veranderen. Zolang dat systeem op dezelfde manier in elkaar blijft steken, gaat er niks veranderen. Ook niet als je zelfsturing gaat invoeren. Geen manager is namelijk niet per se beter dan een slechte manager. Nog minder aandacht – teveel autonomie is ook killing. Of meedoet met de nieuwe rage van employee experience. Die door veel werknemers met de nodige scepsis wordt bekeken. Leuk hoor, dat hr daar wat mee doet. Onboarding leuker maakt. Maar ik heb een hork van een manager, die nooit bereikbaar voor me is. Kunnen jullie daar ajb wat mee? Werkgeluk? Ja, leuk idee. Maar geen feestje compenseert het gebrek aan aandacht.

Terug naar de menselijke maat

Ik zeg het nog maar eens een keer. Aandacht. Dat is wat er vooral ontbreekt in het huidige efficiëntie-gedreven systeem. Aandacht voor de mens achter de medewerker. Aandacht voor waar we nou eigenlijk helemaal mee bezig zijn. Ik pleit voor de menselijke maat als nieuwe heilige graal. En die hoeft helemaal niet in de plaats te komen voor efficiency. Sterker nog: uit steeds meer onderzoeken blijkt dat als je de mens achter de medewerker voorop stelt en je focust op diens behoeften aan faciliteiten, erkenning, zingeving, positiviteit en verbinding, de productiviteit omhoog schiet. En het verzuim omlaag.

Vriendelijkheid

En laat het nu vandaag 13 november zijn, World Kindness Day. Wat een mooie dag om een eerste stap in die richting te zetten. Ik daag hierbij alle leidinggevenden die dit lezen uit om vandaag random acts of kindness te doen voor hun mensen. Geef eens een compliment, haal eens koffie, vraag eens hoe het met iemand gaat, en met diens gezin, raap iets op dat iemand laat vallen, spreek je dankbaarheid ergens voor uit. Genoeg manieren om gewoon vriendelijk te zijn en aandacht te geven. Bevalt het? Goed bezig! Beperk je dan vooral niet tot deze ene dag, maar maak er een gewoonte van. Doet wonderen, beloofd!

Wil je hier meer mee, maar weet je niet hoe je dat kunt aanpakken? Ik kom graag eens vrijblijvend langs om daar met je over te sparren.