Ik vind het altijd een bijzondere tijd, die aanloop naar het nieuwe jaar. Dé tijd van het jaar voor goede voornemens. Op 1 januari – nou vooruit 2 januari dan – stoppen we massaal met roken, gaan we minder drinken, gaan we meer sporten, afvallen, gezonder leven. Gaan we nu eindelijk eens… En daar gaan we allemaal mee starten in de lastigste maand van het jaar. Want ja, de kalender geeft immers 1 januari aan. Het perfecte moment voor een nieuw begin. Of toch niet?

Moeten van buitenaf

Voor mij zijn die voornemens rond het begin van het jaar een prachtig voorbeeld van zaken die we onszelf opleggen vanuit een externe prikkel, in dit geval de kalender die naar een nieuw jaar springt. Ik vind het dan ook weinig verwonderlijk dat van veel goede voornemens voor het nieuwe jaar maar bar weinig terecht komt. Hoeveel kans van slagen heeft zo’n voornemen als de datum leidend is en we vergeten te checken of de randvoorwaarden wel goed zijn?

Ik weet niet hoe jij in elkaar zit, maar in koud en donker januari heb ik persoonlijk juist altijd méér zin in eten en mínder zin in sporten. Kou en donker nodigen me uit tot binnen cocoonen. Gezellige knusse avondjes tafelen met vrienden. Trek in stevige kost, die in ons systeem zit verankerd (in koude omstandigheden heb je immers meer caloriëen nodig om jezelf warm te houden… de centrale verwarming is nog niet helemaal in ons systeem terecht gekomen). En in die maand zou ik dan iets moeten gaan doen dat daar volkomen mee in strijd is?

Rationele drijfveren

Ik geef onmiddellijk toe dat het geen slechte voornemens zijn. Dat zijn dit soort voornemens per definitie niet. We nemen ze omdat we iets aan onszelf willen verbeteren. Iets willen veranderen waar we niet tevreden mee zijn. Daar zit het probleem dus ook niet. Het probleem zit ‘m volgens mij dat de prikkel niet van binnenuit komt, als we zo’n verandering met ingang van het nieuwe jaar willen invoeren.

Natuurlijk: het is een prachtig moment, een nieuw jaar, een nieuw begin, nieuwe kansen. Maar dat bedenken we met ons hoofd. En niet met ons hart. En laat dat hart (of noem het: intrinsieke motivatie) nou de belangrijkste factor zijn om een verandering met succes door te voeren. We laten ons hierin niet leiden door de natuurlijke tijd, maar door de kunstmatige tijd.

Want is het niet veel logischer om dit soort voornemens bijvoorbeeld in april ten uitvoer te brengen? Wanneer het lichter is geworden, het weer meer uitnodigt tot activiteit en naar buiten gaan, we minder behoefte aan cocoonen en stevige kost hebben? Wanneer we – net als de natuur – zijn ontwaakt uit onze ‘winterslaap’? Voelt het niet veel natuurlijker om het dan te doen? Sluit het niet veel meer aan op ons natuurlijke ritme?

Te makkelijk

Ik had het er laatst eens met een vriendin over en die zei: Je hebt helemaal gelijk, maar tegelijk voelt het een beetje als valsspelen. Want gezonder leven is veel makkelijker in de lente. Dus je hoeft er minder moeite voor te doen. En dat maakt zo’n voornemen op een bepaalde manier minder waard. Het suggereert dat het principe van goede voornemens gepaard zou moeten gaan met een bepaalde strijd. Het moet een zelfoverwinning zijn. En we zijn natuurlijk trotser op onszelf naar mate we meer hebben moeten overwinnen om tot het resultaat te komen. Herkenbaar?

Gek is dat. Dat we het ons dus eigenlijk veel moeilijker maken dan nodig hoeft te zijn, met die voornemens. We leggen het onszelf op, omdat het er nu eenmaal de tijd voor is. De kunstmatige tijd, wel te verstaan. En we hechten er nog extra waarde aan ook, omdat het dan écht een prestatie is als het lukt. Terwijl de praktijk leert dat veruit de meeste goede voornemens al binnen 2 weken sneuvelen. Zonde eigenlijk.

Parallellen

Het is een fenomeen dat je tegenwoordig ook op veel andere plekken en in andere contexten kunt tegenkomen. Dat we dingen proberen af te dwingen, los van de vraag of het wel het juiste is, op het juiste moment. Omdat we het in ons hoofd hebben. Omdat het zo hoort. Omdat we denken dat het van ons wordt verwacht. Omdat het past in de theorie/aanpak. Omdat ‘men / het management’ het wil. Omdat het de volgende stap is in het stappenplan.

Dan kan het gaan om grote verandertrajecten, maar ook om kleine dingen zoals het schrijven van dit artikel. Dat ik 3 weken geleden al wilde schrijven. Veel actueler natuurlijk, want dat is het moment dat al die goede voornemens beginnen te sneuvelen. Dus dat stond ingepland. En kwam niet van de grond. Want het was niet het goede moment voor mij. Ik was met heel andere dingen bezig, waar dit thema even niet bij paste.

Innerlijke dialoog

Het leidde tot een stevig gesprek met mezelf. Ik had tijd in mijn toch al best volle agenda gereserveerd om dit artikel te schrijven. Als ik het nu niet zou doen, wanneer wel, ik had het toch druk genoeg? En zo waren er allerlei argumenten, die heel rationeel en heel logisch waren. En alles in mijn systeem zei: nee, het is er nu de tijd niet voor. Er zijn andere dingen te doen. Er moeten zich nog gedachtengangen vormen die in het artikel horen.

In het verleden ging ik die dialoog vaak niet eens aan en kon ik daar heel halsstarrig in zijn. Ik had er nú tijd voor gereserveerd, dus werd de klus nú gedaan. Ik ben toch zeker de baas over mijn eigen agenda? Herken je dat? Het leverde me niet altijd mijn beste werk op. En ook in dit geval liet het artikel zich niet schrijven. Door vast te houden aan mijn planning had ik eigenlijk juist vooral tijd verspeeld.

Penny wise, pound foolish

Je zou kunnen zeggen dat het artikel er nog niet klaar voor was om geschreven te worden. En zo is het regelmatig ook met andere zaken het geval. Een stap die er nog niet klaar voor is om gezet te worden. Een systeem dat nog niet klaar is voor de volgende verandering. Op het moment dat we dan toch doorzetten, zien we vaak dat er weerstand ontstaat. Er wordt ergens tegengas gegeven. Zaken gaan wringen, kosten meer moeite. Er ontstaat onverwachte tegenslag

Wat dan vaak gebeurt, is dat alle aandacht gaat naar het overwinnen van die tegenslag. We hebben immers een doel voor ogen. We hebben iets gepland. Het wordt van ons verwacht. Dus het moet gebeuren. Wat kunnen we doen om het tóch voor elkaar te krijgen? En hoe meer energie we erin steken, hoe groter ons commitment om er mee door te gaan. Loss aversion.

Het lijkt een goed idee. We hebben immers een doel voor ogen en komen obstakels tegen. Dus laten we ons dan vooral richten op het uit de weg ruimen van die obstakels. Want stilstand is achteruitgang. Wat we in dat proces vaak vergeten, is ons af te vragen waarom die obstakels zich eigenlijk aandienen. Wat is er nu eigenlijk aan de hand?

Je zou kunnen zeggen dat het juist op zo’n moment tijd is, om eens naar de stem van het systeem waarin je opereert te luisteren. Wat heeft het je te zeggen? Wat wordt er over het hoofd gezien of genegeerd? Wat heeft nu aandacht nodig? Wat is eerder niet gehoord of gezien en manifesteert zich daarom nu?

Stilstaan om te versnellen

Dat vraagt dus om even stil staan. Niet direct in oplossingen duiken. Want voordat je het weet, ben je aan het investeren in zaken de je uiteindelijk niet verder brengen. Waardoor je de huidige obstakels in een latere fase van het proces alsnog zult gaan tegenkomen. Neem in plaats daarvan even tijd om deze vragen te stellen. En vooral ook de vraag te stellen: waar is het nu kennelijk nog niet het juiste moment voor?

Het interessante is dat als je op die manier even stilstaat bij wat er nu eigenlijk aan de hand is, de oplossingen en de juiste koers zich vaak veel gemakkelijker aandienen dan wanneer je maar direct aan het regelen en oplossen gaat. Soms hoeft er niet eens veel te gebeuren, maar is het gewoon een kwestie van erkennen dat je iets over het hoofd hebt gezien en daar even aandacht aan geven. Waarna je weer vrolijk verder kunt. In een plezieriger en soms zelfs sneller tempo…

Alles heeft zijn eigen tijd

Prediker zei het al: Voor alles wat gebeurt is er een uur, een tijd voor alles wat er is onder de hemel. De kunst is om dat uur te vinden en te herkennen. Niet alles is uit te drukken in kloktijd en kalendertijd. Dat is immers een construct dat wij mensen hebben bedacht in onze behoefte aan ordening en grip. En dat werkt voor heel veel dingen heel goed, zoals samen afspreken dat je ergens op dezelfde tijd bent. Dan loop je elkaar niet mis en hoef je niet te wachten. En tegelijk laten veel dingen zich niets aan kloktijd gelegen liggen, maar worden ze geleid door natuurlijke tijd. Tijd die rijp is, of niet.

Met dat gegeven kun je ook je voordeel doen. Door je in je planning niet alleen te laten leiden door klok- en kalendertijd, maar ook door natuurlijke tijd. Op dagniveau kun je hierbij denken aan bioritme (op welk moment van de dag kun je het beste iets doen waar je veel energie voor nodig hebt en wanneer kun je beter even kleine rustige klusjes doen?), op langere termijn kun je denken aan de maancyclus en de cyclus van de seizoenen. Of aan de natuurlijke cyclus van geboorte, groei, ouderdom en sterfte.

Je kunt je voor soepeler lopende processen ook laten leiden door ‘systeemtijd’. Dit kun je doen door je in elke fase van een proces af te vragen: wat is er nu nodig om een volgende stap te kunnen maken? Te onderzoeken waar het lekker loopt in het systeem, en waar er frictie ontstaat en die dan vervolgens te onderzoeken en waar mogelijk op te lossen. Zodat het proces weer kan gaan stromen in de natuurlijke flow.

En soms gaat het er misschien om, te erkennen dat nu gewoon eigenlijk niet het goede moment is. Dat er eerst iets anders nodig is. Of dat de omstandigheden nog niet goed zijn. En dan is de stekker er (voorlopig even) uit trekken, helemaal niet eens zo’n slecht idee. Dat zou zomaar eens pound wise kunnen zijn, al lijkt het nu misschien penny foolish.

En dit artikel? Vandaag kwam het er aan één stuk uit, omdat het verhaal zich intussen al grotendeels in mijn hoofd had gevormd, terwijl het 3 weken geleden alleen nog maar een idee was. Het had gewoon nog even wat rijpingstijd nodig…

Meer lezen? Ik schrijf regelmatig artikelen over werkgeluk en zinvol zakendoen. Lees ze op sense2sense.nl.